Czym jest Skala Ryzyka Dysleksji?


Skala Ryzyka Dysleksji jest metodą, która pozwala na wczesne rozpoznanie u dzieci trudności w nauce czytania i pisania. Biorąc pod uwagę fakt, iż jest ona narzędziem przesiewowym, należy jeszcze raz podkreślić, że warunkiem trafności i rzetelności oceny jest dobra znajomość dziecka oraz zasad interpretacji wyników. Najlepiej gdy powyższą metodę stosuje nauczyciel merytorycznie dobrze przygotowany, który podczas jej wypełniania współpracuje z rodzicami. Skalą tą mogą się również posługiwać rodzice, jeśli znają specyficzne objawy ryzyka dysleksji. Wskazane jest dokonanie porównania oceny nauczyciela i rodziców. W przypadku sprzeczności warto ponownie ocenić możliwości dziecka.

Zaletą proponowanej metody jest jej forma, która umożliwia dokonanie oceny i opracowanie wyników w krótkim czasie. Badania SRD pozwalają wytyczyć kierunek pracy z dzieckiem, które potrzebuje od dorosłych pomocy – działań zmierzających do usprawnienia funkcji rozwijających się z opóźnieniem. W niektórych sytuacjach wyniki uzyskane dzięki SRD są podstawą skierowania dziecka do poradni psychologiczno-pedagogicznej na pogłębione badania diagnostyczne i na ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne, które powinny odbywać się zarówno w domu, jak i w przedszkolu (rozporządzenia MEN). Jest wskazane, aby dzieci ryzyka dysleksji, jeszcze przed podjęciem nauki szkolnej, zanim zaczną w szkole otrzymywać oceny niedostateczne lub „kary” choćby w formie symbolu smutnego słoneczka, miały zapewnioną pomoc, dzięki której wyeliminowano by lub zmniejszono ich deficyty rozwojowe. Ważne jest, aby właściwie umiejscowić badanie Skalą Ryzyka Dysleksji w całościowym programie diagnozowania dysleksji rozwojowej.

Badania podłużne wielu grup uczniów z dysleksją (Bogdanowicz, 1987; 1991; 2003) oraz obserwacja losów małych pacjentów z poradni psychologiczno-pedagogicznych i poradni PTD wskazują, że w karierze szkolnej dziecka istnieją dwa krytyczne okresy, których znaczenia powinni być świadomi rodzice i nauczyciele.

1. Pierwszy okres krytyczny w diagnozie dysleksji rozwojowej, który umożliwia postawienie trafnego rozpoznania, to pierwszy rok nauki szkolnej. Wcześniejsze obserwacje poczynione w okresie poniemowlęcym i przedszkolnym odnośnie nieharmonijnego rozwoju, opóźnień rozwoju funkcji ważnych dla opanowania umiejętności czytania i pisania to sygnał do diagnozy ryzyka dysleksji. Można jej dokonać przy użyciu Skali Ryzyka Dysleksji z końcem wieku przedszkolnego i na początku pierwszej klasy wersją SRD-6 dla dzieci wstępujących do szkoły oraz pod koniec klasy I Skalą Ryzyka Dysleksji wraz z oceną czytania. Dziecko, u którego stwierdzono umiarkowany lub wysoki stopień ryzyka oraz nasilone trudności w czytaniu, powinno mieć zajęcia wspomagające jego rozwój, prowadzone w domu i przedszkolu/szkole. Jeżeli nie przynoszą one widocznej poprawy, rodzice powinni skonsultować się z terapeutą z poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu podjęcia decyzji o konieczności objęcia dziecka – w przedszkolu/ szkole lub w poradni – specjalistycznymi zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi, logopedycznymi, usprawniającymi funkcje rozwijające się z opóźnieniem. Ćwiczenia te powinny być powtarzane w domu. W niektórych przypadkach może zaistnieć potrzeba odroczenia obowiązku szkolnego lub powtarzania klasy I z jednoczesnym uczestnictwem w ćwiczeniach korekcyjno-kompensacyjnych.

2. Drugi okres krytyczny w diagnozie dysleksji rozwojowej, który umożliwia postawienie trafnego rozpoznania, ma miejsce po dwóch latach nauki szkolnej. Jeżeli dziecko ma właściwą opiekę rodzicielską i dydaktyczną, dobrze rozwija się umysłowo, a nasilone trudności w nauce czytania i pisania, pomimo dodatkowych zajęć prowadzonych w pierwszych dwóch latach nauki szkolnej, nie ustępują, to przyczyny tego stanu rzeczy powinny być ponownie analizowane w II klasie. Wskazana jest tu ocena dokonana przez nauczyciela i rodziców za pomocą Skali Ryzyka Dysleksji (normy dla II klasy) lub specjalistę (psychologa, pedagoga, nauczyciela, terapeutę) w szkole skróconą wersją Baterii-8 (Baterią-8S) w celu dokładniejszego poznania deficytów rozwojowych utrudniających uczenie się i potwierdzenia rozpoznania ryzyka dysleksji. Jeśli prowadzone od dłuższego czasu różne formy pomocy zaproponowane na podstawie dotychczasowych badań nie przyniosą zasadniczej poprawy, potrzebne jest dokonanie wstępnej diagnozy dysleksji w poradni psychologiczno-pedagogicznej Baterią metod diagnozy przyczyn niepowodzeń szkolnych (Bogdanowicz, Kalka, Sajewicz-Radtke, Radtke, Karasiewicz, 2008) i dalsze ukierunkowanie pomocy pedagogicznej i psychologicznej.

Wskazania, w jakim kierunku należy prowadzić terapię pedagogiczną, powinny przynieść oczekiwaną poprawę z końcem okresu nauczania elementarnego. Brak spodziewanych efektów to sygnał, że uczeń powinien w klasie III zostać poddany pogłębionym badaniom diagnostycznym – tym razem w poradni psychologiczno-pedagogicznej – w celu postawienia ostatecznej diagnozy dysleksji rozwojowej. Należy zaznaczyć, że zgodnie z wytycznymi Centralnej Komisji Egzaminacyjnej opinia, która może być uwzględniona na sprawdzianie, musi być aktualna, czyli wydana po III klasie (a zatem od początku klasy IV do końca września klasy VI). Tu konieczne jest podkreślenie, że termin badania i termin wydania opinii nie musi być ten sam. Nie należy mylić procedur i dokumentów: opinii zawierającej wstępną diagnozę kliniczną, sformułowaną na podstawie wcześniejszego badania na przykład w klasie II lub III w przypadku, gdy rozpoznanie problemu nie budziło wątpliwości, oraz opinii będącej formalnym dokumentem, zapewniającym dostosowanie warunków zdawania egzaminów zewnętrznych do specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia, wydanej w klasach IV–VI. Te regulacje prawne znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. ze zmianami z 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych.

Skuteczność interwencji jest zależna od tego, jak szybko dostrzeżemy dziecko ryzyka dysleksji i poznamy jego słabe (dysfunkcje) i mocne strony (uzdolnienia, zainteresowania). Identyfikując trudności dziecka, dbamy o to, by miało ono pomyślny start w szkole. Skala Ryzyka Dysleksji ma ułatwić to zadanie nauczycielowi i rodzicom dziecka.

Należy pamiętać,
że dziecko ryzyka dysleksji nie musi zostać uczniem dyslektycznym.